Typy psychologiczne (osobowości)

Zadanie.
Znajdź w swoim otoczeniu osoby o podobnym i o różnym temperamencie.

Każdy człowiek jest inny. Wszyscy ludzie jednak są na tyle do siebie podobni by nie pomylić ich nawet z najbardziej człekokształtną małpą. Dotyczy to wyglądu zewnętrznego jak i zachowania. Dostrzegamy zarazem większe i mniejsze podobieństwa w fizjonomii i psychice. Czy można ludzi pogrupować w zależności od ich cech charakteru? Dzielimy się wg. kultury, przynależności do jakiegoś narodu, fizycznie (fenotyp) dzielimy się np. na rasy lub na grubych i chudych. Hipokrates, w starożytności, podzielił ludzi według zachowań na cztery grupy (patrz rysunek).

Jak widać z rysunku, Hipokrates wziął pod uwagę charakterystyczne dwie  pary cech wzajemnie przeciwstawnych (neurotyczność – rónowaga emocjonalna, introwersja-ekstrawersja). Choć wiele osób odnajdzie się jako jeden z typów osobowości to jednak będą i tacy, którzy będą mieli z tym problem. Tworząc typy psychologiczne zestawia się różne, przeciwstawne cechy, a następnie tworzy się kombinacje wszystkich par. Im jest ich więcej tym osobowości opisane mogą być bardziej precyzyjnie, ale trudniej wykonać testy przypisujące człowieka do konkretnego typu.

Jak zacząć?

Proponuję typologię osobowości wg R. Le Senne’a. Od niej zacząłem i na niej skończyłem. Podstawowa jej znajomość pozwala mi zrozumieć wiele zachowań znanych mi osób, a to wpływa na moją tolerancję i spokój myśli. „Ten typ tak ma!” Znacie ten zwrot?

W typologii Le Senne’a brane są pod uwagę trzy pary przeciwstawnych cech co daje nam osiem typów osobowości.Jest to wystarczająco dużo, aby różnice w obrębie jednego typu nie były zbyt duże. Cechy te to: emocjonalność (nieemocjonalność), aktywność (nieaktywność), oddźwięk psychiczny (prymalność/sekundalność). Co one oznaczają?

Człowieka emocjonalnego poznacie po jego zachowaniu pełnym ekspresji: płacze, głośno się śmieje, złości się, trudno mu usiedzieć w jednym miejscu i to wszystko w sytuacjach, w których osoba nieemocjonalna nie okazuje żadnych uczuć. Śmiech podczas oglądania komedii i złość mająca uzasadnienie np. z powodu wypadku są niemiarodajne.

Aktywność to robienie czegoś co nie jest oddychaniem, leżeniem, oglądaniem filmów itp. Bardzo często mylnie postrzega się osoby flegmatyczne jako nieaktywne. Ktoś kto pracuje wolno ale stale jest osobą aktywną w przeciwieństwie do osoby pracującej zrywami (posprząta mieszkanie w 5 minut, a potem 8 godzin odpoczywa).

Oddźwięk psychiczny oznacza w uproszczeniu czas przeżywania wydarzeń, które nas spotkały. Jeden człowiek potrafi po kilku minutach rzucić w niepamięć przykrość jakiej doznał a inny najmniejszą „duperelę” będzie przeżywał latami.

Typy psychologiczne wg. Le Senna: nerwowiec, flegmatyk, sangwinik, sentymentalny, pasjonat, amorfik, apatyk,choleryk. Aby wstępnie zakwalifikować siebie do określonego typu użyj poniższego zestawienia. Najpierw odpowiedz na pytanie: czy twoja emocjonalność jest powyżej (górne typy) czy poniżej średniej (dolne typy). Następnie odpowiedz czy jesteś nieaktywny (lewe typy) czy raczej aktywny (prawe typy). Zostało ci określić swoją oddźwiękowość: czy przeżywać wszystko długo czy krótko? Mając swój „podejrzewany” typ przeczytaj jego dokładny opis. Będzie z niego wynikało czy na pewno właściwie go sobie przypisałeś. Pamiętaj, że nie musi być 100% zgodności. Pewne cechy mogą u dwóch osób tego samego typu się różnić np. jeden sangwinik może być aktywny a drugi bardzo aktywny. Niektóre wady lub zalety nie muszą się nigdy ujawnić.

Nerwowiec

Nie mylić z nerwicowcem! Odznacza się usposobieniem krańcowo zmiennym, w krótkim czasie przechodzi od łez do śmiechu. Spragniony uczuć, ale niestały w swoich sympatiach. Do ludzi i do zagadnień przywiązuje się w sposób przelotny, wahliwy. Ludzi ocenia zależnie od tego, czy z nim sympatyzują, czy też nie. Bywa gwałtowny i drażliwy, trudno go przegadać. Chce wzbudzić podziw i zwracać na siebie uwagę. Wciąż poszukuje nowych wrażeń, rzeczywistość wydaje mu się szara i nieciekawa, więc odczuwa potrzebę upiększania jej, co go prowadzi do kłamstwa lub do fikcji poetyckiej. Nie jest zdolny do systematycznej pracy. Oddaje się zajęciom ulubionym, a zaniedbuje obowiązkowe, w rezultacie czego pracuje zrywami i tylko wtedy, gdy jest emocjonalnie zainteresowany. Szybko się zapala i prędko gaśnie: typowy słomiany ogień. Po doznanych niepowodzeniach daje się łatwo pocieszyć. Snuje wielkie plany, których nie urzeczywistnia. Lubi życie towarzyskie, odznacza się błyskotliwą inteligencją. Nie umie oprzeć się pokusie, ale szczerze żałuje swoich upadków i wciąż postanawia rozpocząć życie na nowo. W szkole często ma kłopoty z przedmiotami ścisłymi. Jest bardzo podatny na wpływy, dlatego powinien siedzieć z uczniem spokojnym i pracowitym (zeszyty będą staranniejsze i lepsze oceny). Najwyższą wartością dla niego jest piękno i rozrywka.
Sentymentalny

Jest ambitny, ale nie umie urzeczywistnić swoich daleko sięgających planów, dlatego poprzestaje na marzeniach. Zadumany, zapatrzony w swoje życie wewnętrzne, lubi „przeżuwać” swe doznania psychiczne. Melancholiczny i niezadowolony z siebie, skłonny jest do skrupułów i kompleksów, zwłaszcza do kompleksu niższości. Często oskarża samego siebie, a nawet czuje do siebie wstręt. Nieśmiały, drażliwy przeżywa, choć nie daje tego poznać po sobie, każde słowo niebacznie rzucone przez otoczenie. Pozornie nieczuły i obojętny – twarz ma podobną do chłodnej i obojętnej maski, ale pod nią ukrywa istne burze i załamania. Często nieufny i podejrzliwy, lęka się wszelkich nowości, zwracając najchętniej myśl ku temu, co minęło. Wierny w przyjaźni i w miłości, wciąż szuka przyjaciela, któremu mógłby powierzyć bogactwo swego wewnętrznego życia. Takim powiernikiem często staje się pamiętnik chroniony czujnie przed wzrokiem ciekawych. Niezręczny i niepraktyczny, z trudem nawiązuje stosunki z ludźmi, lękając się niezrozumienia i ośmieszenia. Pesymista, nie wierzy we własne siły, często z góry rezygnuje z sukcesu, który mógłby na pewno osiągnąć, gdyby miał odrobinę ufności do samego siebie. Delikatny w stosunku do innych, umie ich otoczyć opieką. Indywidualista, kocha przyrodę i szuka w niej schronienia przed twardością losu. Często niezrozumiany – niepowodzenia załamują go, trudności przerażają. Trema i lęk przed publicznym wystąpieniem, nawet przed klasą. Na ogół duża inteligencja, ale się nie uzewnętrznia. Potrzebuje dużo serdeczności, wprost komfortu uczuciowego i podtrzymywania w sukcesach. Takie dziecko nie prosi, milczy, ale na dobranoc czeka na 4 całusy, w szkole nie podniesie palców, choć wie. „Worek bez dna” na pochwały, których żadna liczba go nie popsuje. Najwyższą wartością dla niego jest życie wewnętrzne i przyjaźń.
Choleryk

Jest pełen żywotności i energii, działa gorączkowo i z wytężeniem, w wielu kierunkach, dosłownie wyżywa się w pracy społecznej. Daje się pochwycić wszystkim okazjom do działania: podróże, sporty, gry. Jest jakby rzucany naprzód przez swoją aktywność. Na skutek braku hamującego czynnika w oddźwięku psychicznym cechuje go niestałość, częsta zmiana pracy, zamiarów i przyjaciół, ponadto żywe zachowania (rozbieganie, oburzanie, gniew, walenie pięścią). Inteligencja konkretna, techniczna. Nie ma na ogół zdolności do uogólniania, do syntezy, choć umysł ma bystry. Jest realistą, umie wywikłać się nawet z trudnej sytuacji. Usposobienie pogodne, optymistyczne. Z łatwością nawiązuje kontakty towarzyskie i przyjacielskie. Żywi autentyczną życzliwość dla ludzi i miłość do świata. Pełen ciepła i ostentacyjnej serdeczności, potrafi przyciągnąć do siebie ludzi i darzyć ich zaufaniem. Umie zdobywać, lubi rozkazywać i każdemu dać jakąś robotę do wykonania. Szybki, zręczny i zdecydowany, wierzy w postęp. Jest zwykle dobrym mówcą, czasem demagogiem. Powinien pracować nad tym, by się nie rozpraszać, nie działać w zbyt wielu kierunkach, narzucić sobie dyscyplinę i zachować hierarchię celów. Ceni działanie.
Pasjonat

Odznacza się ambicją, umie konsekwentnie urzeczywistniać swoje dalekosiężne plany. Wielka prężność całej osobowości skoncentrowana w kierunku określonym przez główną namiętność. Charakter władczy, skłonny do panowania zarówno nad sobą, jak nad innymi. Potrafi wyrzec się wszystkiego, co nie prowadzi do umiłowanego celu. Często utożsamia siebie ze sprawą, której służy. Traktuje więc głęboko i poważnie szkołę, pracę, obowiązki rodzinne, ojczyznę. Lubi pochwały, doświadcza nigdy nie nasyconego głodu wielkości. Wobec otoczenia usłużny i ofiarny, ale pod warunkiem, że zostanie uznana wartość jego osoby. Umie ograniczyć potrzeby organiczne, aż do daleko posuniętego ascetyzmu, jeżeli wymaga tego zadanie. Potrafi ujarzmiać swoją gwałtowność, chociaż niekiedy wybucha. Energię swego charakteru dyscyplinuje, zaprzęgając ją do wielkich zadań. Postępuje zwykle uczciwie, ale jest niekiedy skłonny hołdować zasadzie: cel uświęca środki. Jeżeli ambicja realizacyjna pasjonata połączy się z wybitnymi zdolnościami, prowadzi do nieprzeciętnych czynów i osiągnięć. Jest on zwykle zarówno dobrym praktykiem, jak i teoretykiem. Cechuje go uczciwość, punktualność, naturalność, wytrwałość, praca dla odległej przyszłości, zgodność czynów i wyznawanych zasad. Wyrzekanie się, chociaż rozumowo uzasadnione, nie przychodzi mu łatwo i bywa czasem dramatyczne. Jest to charakter, który cierpieniem musi płacić cenę swojej wielkości. Wybija się i zajmuje stanowiska kierownicze w różnych zawodach. Jego wrażliwa ambicja wymaga, by nie ironizować, nie wyśmiewać i nie karać publicznie, bo to rani pasjonata śmiertelnie. Najwyższą wartością jest dlań zadanie, które ma wykonać.